Urodziła się 4 czerwca 1841 r. w Milkowszczyźnie koło Grodna w majątku adwokata Benedykta Pawłowskiego, przedstawiciela zamożnego rodu ziemiańskiego herbu Korwin. W latach 1852–57 pobierała nauki u sakramentek w Warszawie, gdzie m.in. poznała Marię Wasiłowską, później Konopnicką. Poślubiwszy Piotra Orzeszkę przeniosła się na cztery lata do jego majątku w Ludwinowie pod Kobryniem, gdzie prowadziła pracę oświatową, zakładając m.in. szkołę wiejską. W tym czasie nawiązała również kontakty z przedstawicielami stronnictwa białych. Wzięła udział w pomocniczych akcjach powstania styczniowego; m.in. ukrywała w swoim domu R. Traugutta. Do doświadczeń powstańczych nawiązała po latach w cyklu nowel Gloria victis (1910). W 1869 roku, po unieważnieniu małżeństwa, przeprowadziła się do Grodna. W tym czasie, inspirując się determinizmem H.T. Buckle`a i ewolucjonizmem H. Spencera, tworzyła literaturę zaangażowaną w walkę z problemami społecznymi, przeważnie bardzo schematyczną, podporządkowaną tezie (Na prowincji 1870, Pan Graba 1872). Stała się – jako jedna z pierwszych - rzeczniczką emancypacji kobiet (Marta 1873), piętnowała antysemityzm (Meir Ezofowicz 1878). W swoich pismach programowych potępiała romantyzm. Następnie w latach 1879-82 prowadziła w Wilnie księgarnię wydawniczą, popularyzującą myśl pozytywistyczną. Po jej zamknięciu została na pięć lat internowana w Grodnie. Prowadziła liczne akcje filantropijne, m.in. organizowała pomoc dla tysięcy mieszkańców w wielkim pożarze Grodna w 1885 roku. Lata te stanowiły okres jej dojrzałej twórczości, charakteryzującej się realizmem skupiającym się na zagadnieniach społecznych (Widma 1881, Nad Niemnem 1888, Cham 1888, Patriotyzm i kosmopolityzm 1880). W ostatnim okresie twórczości skupiła się na problematyce etycznej i religijnej, swego ideologicznego przeciwnika upatrując w ideach narodnictwa i socjalizmu oraz w modernistach i dekadentach, których obarczała winą za „argonautyzm” – masowe wyjazdy z ziem polskich w poszukiwaniu kariery. W 1894 r. poślubiła swego wieloletniego przyjaciela Stanisława Nahorskiego. Przez większość życia prowadziła obszerną korespondencję z wieloma pisarzami, naukowcami, działaczami społecznymi. W latach 1905 i 1909 kandydowała do nagrody Nobla. Zmarła 18 maja 1910 roku w Grodnie.
